Każdego roku na świecie spożywa się ponad 100 000 ton kofeiny. Jest to równowartość wagi aż czternastu wież Eiffla. Większość kofeiny jest spożywana w kawie i herbacie, ale także w niektórych napojach gazowanych, czekoladzie, a nawet napojach bezkofeinowych.
Jak odczuwamy działanie kofeiny?
Kofeina oddziałuje na naszą czujność koncentrację, szczęście, energiczność czy na nasze niewyspanie. Ale może również podnieść ciśnienie krwi i sprawić, że poczujemy się zaniepokojeni. Jest to najczęściej stosowany narkotyk na świecie. Jak to się dzieje, że nie pozwala on nam zasnąć?
Kofeina w naturze
Kofeina wyewoluowała w roślinach, gdzie służy kilku funkcjom. W dużych dawkach, jakie znajdują się w liściach i nasionach niektórych gatunków, jest toksyczna dla owadów. Jednak gdy spożywają ją w mniejszych dawkach, na przykład takich jak w nektarze, może pomóc im w zapamiętywaniu i znalezieniu drogi powrotnej do kwiatów.
Cytrynowa kawa z mango – przepis
Jaki jest schemat działania kofeiny w naszym organizmie?
W organizmie człowieka kofeina działa jako środek stymulujący centralny układ nerwowy. Pobudza nas poprzez blokowanie jednej z kluczowych cząsteczek wywołujących sen, substancji zwanej adenozyną. Twój organizm potrzebuje stałego dopływu energii, którą uzyskuje poprzez rozpad wysokoenergetycznej cząsteczki zwanej ATP. W tym procesie uwalnia adenozynę, chemiczny szkielet ATP. Neurony w twoim mózgu mają receptory doskonale przystosowane do oddziaływania z tą cząsteczką. Kiedy adenozyna doczepia się do tych receptorów, uruchamia kaskadę reakcji biochemicznych, które powodują, że neurony działają wolniej i spowalniają uwalnianie ważnych cząsteczek sygnalizujących pracę mózgu. Innymi słowy, stajesz się senny.
Kofeina jest tak zwanym antagonistą receptora adenozyny. Oznacza to, że blokuje ten proces spowalniania neuronów poprzez blokowanie receptorów adenozyny. Kofeina i adenozyna mają podobną strukturę molekularną, na tyle zbliżoną, że kofeina może wczepić się w receptory adenozyny, ale nie na tyle, by je aktywować. Podsumowując, adenozyna hamuje twoje neurony. Kofeina hamuje ten inhibitor, więc pobudza Cię.
Kofeina może również wzmacniać pozytywne uczucia. W niektórych neuronach, receptory adenozyny są połączone z receptorami dla innej cząsteczki zwanej dopaminą. Jedną z ról dopaminy w mózgu jest promowanie uczucia przyjemności. Kiedy adenozyna dokuje się w jednym z tych sparowanych receptorów, może to utrudnić dopaminie dopasowanie się do swojego miejsca, przerywając jej poprawiającą nastrój pracę. Ale kiedy kofeina zajmuje miejsce adenozyny, nie ma takiego samego efektu i dopamina może się tam wślizgnąć.
Istnieją dowody na to, że wpływ kofeiny na receptory adenozyny i dopaminy może mieć również długoterminowe korzyści, zmniejszając ryzyko wystąpienia chorób takich jak choroba Parkinsona, Alzheimera i niektóre rodzaje raka.
Wpływ kofeiny na organizm człowieka
Działanie kofeiny może również zwiększyć zdolność organizmu do spalania tłuszczu. W rzeczywistości, niektóre organizacje sportowe uważają, że kofeina daje sportowcom nieuczciwą przewagę i wprowadziły limity na jej spożycie. Od 1972 do 2004 roku, sportowcy olimpijscy musieli utrzymywać się poniżej pewnego stężenia kofeiny we krwi, aby móc brać udział w zawodach.
Oczywiście, nie wszystkie efekty działania kofeiny są pomocne. Może ona sprawić, że poczujesz się lepiej i będziesz bardziej czujny, ale może również podnieść tętno i ciśnienie krwi, spowodować zwiększone oddawanie moczu lub biegunkę, a także przyczynić się do bezsenności i niepokoju.
Ponadto, produkty spożywcze i napoje, w których występuje kofeina, mają wpływ na Twój organizm, który również należy wziąć pod uwagę. Twój mózg może przystosować się do regularnego spożywania kofeiny. Jeśli Twoje receptory adenozyny są wiecznie zatkane, Twój organizm będzie wytwarzał dodatkowe. W ten sposób, nawet jeśli kofeina jest w pobliżu, adenozyna może nadal wykonywać zadanie sygnalizowania mózgowi, że ma zwolnić. Dlatego właśnie możesz zauważyć, że musisz spożywać coraz więcej kofeiny, aby czuć się tak samo pobudzonym. Jest coraz więcej receptorów adenozyny do zablokowania. To również dlatego, jeśli nagle zrezygnujesz z kofeiny, możesz doświadczyć nieprzyjemnego odstawienia. Przy dużej ilości receptorów i braku konkurencji, adenozyna może pracować w nadgodzinach, powodując takie objawy jak bóle głowy, zmęczenie i przygnębiony nastrój. Jednak w ciągu kilku dni dodatkowe receptory adenozyny znikną, a twoje ciało dostosuje się i będziesz czuł się tak samo czujny jak zawsze, nawet bez naparu najpopularniejszego stymulanta na świecie.
Zainteresować cię może także temat Co jeść żeby nie mieć wzdęć.
Opracowała: Maria Biernacka, Stażystka Get Fit Catering dietetyczny